Leerdoelen eindexamen | Havo

De domeinen bevatten de hoofdlijnen van de aardrijkskunde onderwerpen die in het eindexamen getoetst worden. Per domein heeft het College voor Toetsen en Examens een specificatie gemaakt van de leerstof (College voor Toetsen en Examens, 2018). Handig, want zo krijg je een overzicht van de onderwerpen die je moet beheersen mét een omschrijving in hoeverre je bepaalde onderwerpen moet kunnen herkennen, beschrijven, verklaren, waarderen of oplossen.

Domein A: vaardigheden

  • Geografische informatie selecteren, verwerken en weergeven.
  • De geografische werkwijzen toepassen bij het formuleren en beantwoorden van geografische vragen.
  • De volgende typen geografische vragen herkennen en formuleren:
  • Beschrijvende vragen: een beschrijving bevat een (stapsgewijze) weergave van een locatie, kenmerk, proces of patroon.
  • Verklarende vragen: een verklaring of een uitleg bevat een weergave van een relatie tussen twee of meer gegevens of verschijnselen.
  • Voorspellende vragen: een voorspelling bevat een onderbouwd toekomstbeeld dat is samengesteld op basis van een verwachting,
  • Waarderende vragen: een waardering bevat een onderbouwd oordeel over een keuze of beslissing.
  • Vragen gericht op het maken van keuzes en het oplossen van problemen: een oplossing bevat een mogelijke uitkomst voor een vraagstuk (College voor Toetsen en Examens, 2018).

Domein B: wereld

  • Mondiale spreidings- en relatiepatronen van economische, demografische en sociaal-culturele verschijnselen beschrijven en in hoofdlijnen verklaren.
  • Mondiale economische, demografische en sociaal-culturele spreidingspatronen, alsmede de meest opvallende veranderingen hierin sinds 1980 beschrijven en in hoofdlijnen verklaren.
  • Mondiale relatiepatronen van handel, investeringen en migratie beschrijven en in hoofdlijnen verklaren.
  • Het proces van mondialisering/globalisering in economisch en (sociaal-)cultureel opzicht beschrijven en verklaren.
  • Voor Groot-Brittannië en India de positie in mondiale patronen (4a 2, 4a 3 uit syllabus) en de effecten van globalisering (4b 1 uit syllabus) herkennen en verklaren (College voor Toetsen en Examens, 2018).

Domein C: aarde

  • Natuurlijke verschijnselen aan het aardoppervlak en in de atmosfeer beschrijven, herkennen en verklaren, rekening houdend met verschillende tijd- en ruimteschalen.
  • De werking van belangrijke exogene krachten beschrijven en hun invloed op de vorming van het aardoppervlak verklaren.
  • De interactie tussen endogene en exogene krachten beschrijven en verklaren.
  • De door zonne-energie en aardrotatie aangedreven grote windsystemen en zeestromingen op aarde beschrijven en verklaren hoe deze van invloed zijn op de klimaatzones.
  • Het landschap herkennen als het resultaat van een dynamisch systeem. De voor een landschapszone relevante geofactoren met elkaar in verband brengen.
  • De invloed van menselijke activiteiten op natuur en milieu in verschillende landschapszones beschrijven en verklaren (College voor Toetsen en Examens, 2018).

Domein D: ontwikkelingsland (Brazilië)

  • Een eigen en andermans beelden van Brazilië beschrijven en aangeven hoe die beelden tot stand komen.
  • Economische, sociaal-culturele en politieke kenmerken van Brazilië beschrijven en aan elkaar relateren.
  • Het verstedelijkingsproces in Brazilië en de problematiek die dit met zich meebrengt beschrijven en analyseren.
  • Regionale verschillen t.a.v. genoemde kenmerken binnen Brazilië beschrijven en verklaren.
  • Verschillende toekomstscenario's van Brazilië beschrijven en onderbouwen.
  • De (ruimtelijke spreiding van) klimaten, landschappen en vegetatietypen in Brazilië beschrijven en verklaren.
  • Het ontstaan en de ruimtelijke spreiding van natuurlijke hulpbronnen in Brazilië op hoofdlijnen beschrijven en verklaren.
  • De gebruiksmogelijkheden voor de mens van verschillende landschappen in Brazilië beschrijven en verklaren.
  • De economische en politieke positie van Brazilië binnen Zuid-Amerika op hoofdlijnen.
  • De veranderende economische, culturele en politieke relaties van Brazilië met andere grootmachten in de wereld op hoofdlijnen beschrijven.
  • De effecten van de globalisering op de Braziliaanse samenleving beschrijven en verklaren.
  • Verschillende toekomstscenario's voor de positie van Brazilië in de wereld beschrijven en onderbouwen (College voor Toetsen en Examens, 2018).

Domein E: leefomgeving



  • De invloed van het veranderende klimaat en menselijk ingrijpen op de waterafvoer van Rijn en Maas beschrijven.
  • Overstromingsgevaar relateren aan ruimtelijke inrichting, zowel binnen- als buitendijks.
  • Beschrijven hoe in het IJsselmeergebied en de Zuidwestelijke delta risico's kunnen ontstaan op overstromingen en wateroverlast.
  • Het integraal waterbeleid dat in Nederland wordt gevoerd beschrijven en beoordelen.
  • Recent Nederlands en internationaal rivierbeleid beschrijven en beoordelen.
  • Het aanleggen van strategische zoetwatervoorraden beschrijven en beoordelen.
  • Stedelijke vraagstukken analyseren en beoordelen, in het bijzonder rond de stedelijke economie.
  • Een buurtprofiel van een stedelijke buurt beschrijven aan de hand van fysiekruimtelijke en sociale elementen en beargumenteerde uitspraken doen over leefbaarheid.
  • Stedelijk beleid gericht op wijken en buurten beoordelen (College voor Toetsen en Examens, 2018).